Deze maand
(wellicht 27 oktober) zal de vertaling en toelichting van de Ethica van Maarten van Buuren uitkomen. Cf.
blog van 30 augustus 2017: “5x Maarten van Buuren over
Spinoza.”
Spinoza Ethica, vertaald, ingeleid, toegelicht en samengevat
door Maarten van Buuren. Uitgeverij Ambo|Anthos
- € 34,99
Bij
de uitgever is reeds een leesproeve in te zien [PDF]. Aan de hand hiervan kan elke potentiële
belangstellende zich een voorstelling maken van wat ons te wachten staat.
Uit
dat leesfragment blijkt dat Van Buuren, na een inleiding,
ongeveer 100 blz. toelichting heeft (p. 351-454). In de inhoudsopgave is te
zien dat hij waarschijnlijk tekst uit zijn De
essentie van Spinoza hier herhaalt.
Van Buuren geeft
in de inleiding zinnige beschouwingen over de vertaling van een aantal
begrippen (zoals b.v. affectio en affectus).
Maar tot mijn schrik lees ik dan passages als:
“Denken moet
volgens hem [Spinoza] worden begrepen als een hersenactiviteit. Een affect is
met andere woorden een voorstelling die de hersenen zich maken van het lichaam en
via deze voorstelling van de externe lichamen die ons lichaam ‘aandoen’.” [p.
9]
“Geest moet
worden begrepen als denken en dit denken is, zoals we al hebben gezien, een
voorstelling van het lichaam.” [p. 11] [..] “Maar in alle gevallen betreft het
activiteiten van het denken, dat wil zeggen van de hersenen.” [p. 11]
Maar dan lees je
vervolgens toch ook: “het attribuut Denken betekent iets door de tegenstelling met
het attribuut Uitgebreidheid.” [p. 12]
Waardoor je je
afvraagt: ziet Van Buuren dan niet wat hij aan het doen is en hoe hij in de
geciteerde passages die attributen en hun modi uiterst verward weergeeft en
door elkaar haalt? Alsof het lichaam denkt en zich voorstellingen maakt!
We krijgen ook al
enige voorbeelden van de vertaling zelf van het begin van de Ethica. Ik pluk er enige die mij
opvielen uit:
Definitie 3 Onder substantie versta ik
datgene wat in zichzelf is en door zichzelf wordt geschapen1, dat
wil zeggen datgene waarvan het ontstaan niet iets anders nodig heeft dat
geschapen is en waaruit het gevormd zou moeten worden.
Dit
als vertaling van:
Per substantiam intelligo id quod in se est et per se concipitur hoc est id cujus conceptus non indiget conceptu alterius rei a quo formari debeat.
Per substantiam intelligo id quod in se est et per se concipitur hoc est id cujus conceptus non indiget conceptu alterius rei a quo formari debeat.
Definitie 4 Onder attribuut2 versta ik wat het verstand
waarneemt als datgene wat de essentie van een substantie uitmaakt.
Dit als vertaling van:
Per attributum intelligo id quod intellectus de substantia percipit tanquam ejusdem essentiam constituens.
Definitie 5 Onder verschijningsvorm3
versta ik de aandoeningen van een substantie, dat wil zeggen datgene wat in
iets anders is waardoor het ook wordt voortgebracht. Per attributum intelligo id quod intellectus de substantia percipit tanquam ejusdem essentiam constituens.
Als
vertaling van:
Per modum intelligo substantiae affectiones sive id quod in alio est, per quod etiam concipitur.
Per modum intelligo substantiae affectiones sive id quod in alio est, per quod etiam concipitur.
De Godsdefinitie laat ik achterwege –
bekijkt u die zelf eens.
Axioma 2 Wat niet door iets anders kan
worden voortgebracht, moet door zichzelf worden voortgebracht.
Als
vertaling van:
Id quod per aliud non potest concipi, per se concipi debet.
Id quod per aliud non potest concipi, per se concipi debet.
Zijn in eindnoten gegeven toelichtingen
zijn nog niet te lezen, maar eigenzinnig klinkt dit allemaal wel.
